Jedz powoli!
Dlaczego jedzenie w pośpiechu jest takie niezdrowe i co czerpać z azjatyckich rytuałów aby zmienić złe nawyki?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie to „stan cechujący się uzyskaniem dobrego samopoczucia na poziomie fizycznym, psychicznym i społecznym”. A zatem zdrowie to coś więcej niż brak choroby.
Trawienie jest procesem decydującym dla naszego ogólnego zdrowia. System trawienny jest odpowiedzialny za przemianę tego co jemy w energię i składniki odżywcze dla naszego ciała. Jeśli proces trawienny nie przebiega prawidłowo, wówczas reszta naszego organizmu zaczyna coraz gorzej funkcjonować . Pogarsza się jakość snu, mamy mało energii, pogarsza się stan skóry, pojawiają się bóle głowy, wzdęcia, zaparcia lub rozwolnienia, a także wiele innych problemów. Są to coraz częstsze przypadłości mieszkańców krajów rozwiniętych, w tym Polski. Rzadziej tego typu problemy spotykają Azjatów, oczywiście do czasu kiedy stosują się do tradycyjnej azjatyckiej diety i stylu życia. Wraz z napływem wysoko przetworzonego jedzenia z zachodu i szybkiego stylu życia pojawiają się problemy zdrowotne.
Przyjrzyjmy się zatem sprawdzonym, prastarym zwyczajom azjatyckiej kuchni sprzyjającym zachowaniu zdrowia, w pełnej jego definicji. Według Tradycyjnej Medycyny Chińskiej (TCM) najważniejszymi organami w naszym ciele, które mają bezpośredni związek z efektywnością procesu trawienia, i o które trzeba szczególnie zadbać dla zachowania zdrowia, jest wątroba, śledziona i żołądek. Pośpiech i towarzyszący mu stres nie wpływa dobrze na funkcjonowanie tych narządów.
Stres to dla naszego organizmu sygnał o zagrożeniu, z którym w pierwszej kolejności organizm usiłuje sobie poradzić. W obecności stresu krew transportowana jest głównie do mózgu i mięśni szkieletowych, a nie do żołądka, abyśmy byli w stanie szybko „uciec od zagrożenia” lub w jakiś inny sposób rozwiązać powstały problem, a nie zajmować się w tym czasie trawieniem.
Trawienie wymaga obecności ciepła w obrębie narządów trawiennych, dlatego Azjaci zalecają abyśmy jedli w spokoju, z dala od stresujących i skupiających naszą uwagę bodźców, czyli również z dala od komputera i telewizji. Ponadto w trosce o dobre trawienie Azjaci często spożywają ciepłe oraz płynne posiłki np. zupy. Zupy są bogate w składniki odżywcze, są ugotowane, dzięki czemu zawarte w nich składniki są łatwiej dostępne dla enzymów trawiennych, a przy tym ciepłe, co zwiększa aktywność trawienną enzymów. Dodatkowo, tradycyjne azjatyckie zupy jak np. zupa miso, zupy warzywne, nie zawierają śmietany, są dzięki temu niskokaloryczne, a przy tym sycące.
Kolejną zdrową zasadą dla dobrego trawienia, rekomendowaną przez Azjatów jest spożywanie małych porcji jedzenia, np. na małych talerzach lub miseczkach, pamiętając o japońskiej maksymie, która brzmi ‘hara hachi – bu’ czyli ‘jedz, aż będziesz w 80% pełen’. Azjaci przestrzegają również odpowiednich pór na jedzenie. Wyznają zasadę, że organizm funkcjonuje według rytmów dobowych, zgodnie z którymi układ trawienny najlepiej funkcjonuje rano między godziną 7 a 11. W związku z tym powinniśmy unikać spożywania zbyt obfitych posiłków poza tym oknem czasowym, w szczególności wieczornych kalorycznych kolacji lub przekąsek, gdyż noc to czas zarezerwowany na detoksykację narządów trawiennych, szczególnie wątroby.
Równowaga to kluczowa zasada filozofii wschodu. Według Tradycyjnej Medycyny Chińskiej dla pełni zdrowia powinniśmy spożywać w odpowiednich proporcjach żywność o właściwościach ogrzewających i ochładzających, a ich udział w diecie zależy od indywidualnych potrzeb danej osoby. Azjaci uważają, że jeżeli ktoś cierpi z powodu częstych rozwolnień, mogą mu pomóc ciepłe i delikatnie ogrzewające pokarmy jak miso, marchewki, imbir, cynamon, płatki owsiane, zaś powinien unikać produktów mlecznych, zimnych posiłków, cukru, lodów. Z drugiej zaś strony jeżeli ktoś zmaga się z zaparciami, nadkwasotą, poleca się mu spożywanie ochładzającej żywności takiej jak cytrusy, tofu, sałata, ogórki, jabłka, a odradza spożywania pokarmów pikantnych, alkoholu i nadmiaru soli.
Nie bez powodu coraz częściej mówi się o cywilizacyjnych schorzeniach objawiających się zaburzeniami pracy jelit. Nie tylko nieodpowiednia dieta ale także pogarszające się zwyczaje jedzeniowe społeczeństw żyjących w coraz większym pośpiechu odbijają się na naszym samopoczuciu i zdrowiu. Zdrowe odżywianie w zgodzie rytmem i potrzebami organizmu wspomaga trawienie i stymuluje prawidłową pracę jelit. Regularne, codzienne wypróżnienia są nieodłącznym elementem prawidłowej detoksykacji organizmu i utrzymania jelit w zdrowiu. Nasz układ odpornościowy w dużej mierze zależy od zdrowia naszych jelit i jest to jeden z ważniejszych powodów dla których prawidłowe trawienie jest kluczem do optymalizacji naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.
A zatem następnym razem kiedy zaplanujesz posiłek, pomyśl nie tylko o tym co zjesz, ale także o tym w jaki sposób zapewnisz sobie dobre warunki do tego, by móc zjeść w spokoju i o właściwej porze dnia. Organizm na pewno odwdzięczy się za dobre traktowanie!
Interesujesz się kuchniami wschodu? Poczytaj też o tym w jaki sposób Azjaci chłodzą się jedzeniem w gorące dni.
Dietetyk Kliniczny Monika Wodyczko
